Không ít doanh nghiệp bước vào giai đoạn khó khăn khi thị trường vẫn còn rộng mở, khách hàng vẫn hiện hữu và doanh thu chưa sụt giảm nghiêm trọng. Sự chững lại thường đến âm thầm, bắt đầu từ những quyết định bị trì hoãn, những cơ hội bị bỏ lỡ và một niềm tin kéo dài rằng mô hình hiện tại vẫn đủ tốt để đi tiếp. Từ kinh nghiệm quan sát và đồng hành cùng nhiều doanh nghiệp ở các giai đoạn phát triển khác nhau, Hệ sinh thái Khởi nghiệp Thực tế DGroup Holdings (DGH) nhận thấy điểm chung của những trường hợp này không nằm ở năng lực hay nguồn lực, mà ở sự lệ thuộc quá lâu vào thành công đã qua.
Khi một mô hình từng tạo ra tăng trưởng, giúp doanh nghiệp khẳng định vị thế và mang lại cảm giác an toàn, nó dần trở thành chuẩn mực bất thành văn. Mọi phương án thay đổi đều bị so sánh với hiệu quả của cách làm cũ, khiến tư duy đổi mới bị thu hẹp. Theo thời gian, chính mô hình từng nuôi sống doanh nghiệp lại trở thành lực cản lớn nhất, bởi thị trường đã dịch chuyển sang những ưu tiên mới về công nghệ, hành vi tiêu dùng và trải nghiệm khách hàng.
(Bài học thực tế, chủ trương và góc nhìn từ Hệ sinh thái Khởi nghiệp thực tế DGroup Holdings)
Thực tế cho thấy, thị trường hiếm khi sụp đổ theo cách đột ngột. Sự đào thải thường diễn ra qua những thay đổi nhỏ nhưng liên tục, đủ để làm doanh nghiệp chậm chân mất dần lợi thế. Khi các chỉ số bắt đầu xấu đi, dư địa điều chỉnh đã không còn nhiều. Đây cũng là lý do vì sao năng lực xoay trục ngày càng trở thành yếu tố quyết định sự tồn tại dài hạn của doanh nghiệp, thay vì chỉ là một lựa chọn mang tính chiến thuật.
Nhìn vào các doanh nghiệp lớn tại Việt Nam, có thể thấy rõ vai trò của tư duy xoay trục sớm. FPT là ví dụ tiêu biểu cho việc không xem thành công hiện tại là đích đến. Từ phân phối máy tính, doanh nghiệp này từng bước chuyển sang phần mềm, dịch vụ công nghệ thông tin, chuyển đổi số và hiện nay là trí tuệ nhân tạo. Mỗi giai đoạn dịch chuyển đều gắn liền với việc xây dựng lại năng lực lõi, chấp nhận rời bỏ những mảng kinh doanh từng mang lại nguồn thu ổn định để chuẩn bị cho chu kỳ tăng trưởng tiếp theo.
Masan cũng cho thấy cách tiếp cận xoay trục ở cấp độ cấu trúc. Thay vì chỉ mở rộng danh mục sản phẩm, doanh nghiệp này lựa chọn tái tổ chức toàn bộ chuỗi giá trị, từ sản xuất đến phân phối và bán lẻ. Việc đầu tư mạnh vào hệ thống bán lẻ không đơn thuần nhằm tăng điểm bán, mà hướng tới việc nắm quyền kiểm soát dữ liệu và mối quan hệ trực tiếp với người tiêu dùng, yếu tố then chốt trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng dựa trên hiểu biết khách hàng.
Với Thế Giới Di Động, áp lực xoay trục đến từ sự bão hòa của thị trường điện thoại, lĩnh vực từng tạo nên vị thế dẫn đầu. Việc mở rộng sang điện máy, bách hóa và liên tục điều chỉnh mô hình cửa hàng cho thấy doanh nghiệp nhận thức rõ ràng rằng duy trì cấu trúc cũ sẽ không đủ để bảo toàn tăng trưởng. Dù có những thử nghiệm chưa đạt kỳ vọng, tinh thần sẵn sàng thay đổi giúp doanh nghiệp duy trì khả năng thích nghi trước biến động thị trường.
Ở chiều ngược lại, hệ sinh thái khởi nghiệp cũng chứng kiến nhiều doanh nghiệp từng rất mạnh nhưng dần đánh mất lợi thế vì quá chậm điều chỉnh. Khi mô hình cũ vẫn tạo ra dòng tiền, các quyết định khó thường bị trì hoãn. Những thay đổi về công nghệ, dữ liệu và hành vi tiêu dùng không được đầu tư đúng mức, dẫn tới việc doanh nghiệp phản ứng chậm hơn thị trường.
Từ góc nhìn thực tế của DGroup Holdings, bài học lớn nhất không nằm ở việc lựa chọn đúng mô hình ngay từ đầu, mà ở khả năng liên tục đánh giá lại mô hình theo chu kỳ phát triển. Sản phẩm nào cũng có vòng đời, mô hình nào cũng có giới hạn. Chỉ khi lãnh đạo sẵn sàng đặt câu hỏi về chính những gì đang vận hành tốt, doanh nghiệp mới có cơ hội chuẩn bị cho tương lai.
Xoay trục không nên bắt đầu khi doanh nghiệp đã bước vào khủng hoảng. Đó cần là một năng lực quản trị được xây dựng từ sớm, khi tổ chức vẫn còn đủ nguồn lực, thời gian và sự chủ động. Lãnh đạo lớn không gắn bó cảm xúc với mô hình hiện tại, mà tập trung dẫn dắt doanh nghiệp tiến về phía trước, dù con đường ấy chưa hoàn toàn rõ ràng. Trong bối cảnh thị trường biến động nhanh, sự trì hoãn thường phải trả giá đắt hơn cả việc thay đổi sai thời điểm. Nếu doanh nghiệp không chủ động làm mới chính mình, thị trường sẽ làm điều đó thay họ, theo cách khắc nghiệt hơn rất nhiều.
BT. KaMy
